Persephone en Eros

Waarop berust dat trotse zelfgevoel van de individualiteit? Terwijl de wetenschap die uniciteit reduceert tot een complex geheel van genetische informatie, heeft de levende mens een behoefte tot zelfontplooiing en zelfbeleving. Wanneer je met het zelfstandige denken tot dit punt gekomen bent krijg je de indruk dat je tot aan een grens gekomen bent met het denken. De evolutie van de lichamen kan tot op zekere hoogte worden meegedacht en ook omgedacht, zoals ik dat geprobeerd heb door te denken over evolutie en involutie, over ontwikkeling van het meest eenvoudige naar het meest gecompliceerde tegenover een verwerkelijking van het oerbeeld van het meest gecompliceerde dat er al in het begin was.

Nu verschijnt in die reeks van gedachten min of meer onontkoombaar de eigenzinnige menselijke individualiteit, waarvan er miljarden schijnen te zijn. Elk individu streeft naar zelfbevestiging en zoekt die ook in de vereniging met anderen. In het ras, in het volk, in de nationaliteit, in de religie, in de kerk, in de vereniging, in de club, in de voetbalclub, en ga zo maar door...

De mensheid als geheel tegenover een veelvoud van verscheidenheid. Hier komt het zelfstandige denken aan een grens en aan die grens laat zich beleven hoe in vroegere tijden, waarin de mensheid nog niet zoveel verstandsontwikkeling had, maar schijnbaar daarvoor in de plaats een andere wijsheid bezat, niet op een rationele manier verklaard werd waar die trotse zelfzucht op berust. Er werd in mythen geschilderd, wat er met de mensheid als eenheid gebeurd is, zodat het een verzameling geworden is van ontelbare trotse, zich zelf liefhebbende individuen. (Dat er veel meer over het individu te zeggen is, is duidelijk. Hier wil ik slechts een aspect laten zien).

Ik vertel zo'n mythe uit de Griekse mythologie, ik lees als het ware voor uit eigen werk...
'In oude tijden had de mensheid de natuur in zich opgenomen met eenzelfde oerkracht als waarmee hij zich had gevoed en gelaafd. Er was nog geen onderscheid geweest tussen het bewuste en het onbewuste, geen onderscheid tussen de ene en de andere mens. De natuur, moeder aarde, was werkelijk moeder geweest voor de mens, had deze gevoed en gelaafd met de vruchten des velds, met de sappen uit de bronnen, uit de rivieren, maar ook met de schoonheid in de vorm van de kleuren, van de geuren. De mens was één geweest met de moeder, Demeter. In het innerlijk van het mensenkind deed zij steeds de gewaarwording van haar schoonheid en haar kuisheid geboren worden als haar dochter Persephone. Zij, Persephone, was de levende ervaring van het wezen van moeder aarde. Zij had zichzelf nog nooit gezien en de mens met haar evenmin. Persephone borduurde aan de sluier van Demeter, daar schitterende beelden scheppend die de mens mocht ervaren, mits zij zich niet door de zelfliefde liet verleiden.

Maar de krachten van de dood wilden bezit nemen van Persephone, van de beleving in het menselijk innerlijk. Zij wilden de mens uitzonderen uit de goddelijke eenheid, uit de eenheid met moeder natuur. Slechts afbeeldingen moesten er in het bewustzijn zijn, afbeeldingen van de natuur, van God . Sterven moest de natuur in het bewustzijn van de mens, weggevoerd moest worden Persephone naar de onderwereld, naar het onderbewustzijn.

Daartoe zond de God van de onderwereld die nooit lacht als verleider Eros, om haar te verlokken de bloem van de zelfliefde te plukken. Eros sprak verleidelijke woorden tot Persephone, die verlangde om de aardse raadselen te doorschouwen. Demeter had haar gewaarschuwd, ijverig door te borduren aan de sluier en onder geen voorwaarde een bloem in de weide te plukken. Maar Eros vertelde haar dat die bloem de aardse afbeelding was van haar ster... Persephone vroeg naar de naam van de bloem en Eros noemde haar de naam: Narcis...

Met verlokkende woorden, haar diep inzicht in de ondoorgrondelijke aarde en in zichzelf belovend, bracht hij haar ertoe de bloem te plukken.

Oh welk een rampzaligheid kwam over Persephone en daarmee over het innerlijke beleven van de mens! De krachten van het noodlot, van de dood, van het verlies, van het verlangen namen bezit van het innerlijk van de mens....'


Persephone, Acropolis Museum, AthenePersephone en Eros door Mieke Mosmuller