De Rede: oorzakelijke principes en de universele samenhang der begrippen
doorMieke Mosmuller
De Rede is het menselijke vermogen dat niet alleen gericht is op oorzakelijke principes, maar op de universele samenhang der dingen en processen, en op de mogelijkheid om hierin zinvol actief te zijn.
Laten we eens zo zelfstandig denken dat we ons denken niet willen laten leiden van het meest eenvoudige naar het steeds meer gecompliceerde, maar dat we het eens aangaan om het meest gecompliceerde als uitgangspunt te nemen, zoals een kunstenaar dat kan doen. Ook iemand die een opleiding gaat volgen doet dat in feite. Wanneer je arts wilt worden dan heb je de uiteindelijke beroeps status als oorzaak voor je studie. Zes jaar zware inspanning zijn een gevolg van het feit dat het uiteindelijke gevolg - namelijk je status als arts, wat die ook voor je moge betekenen - de oorzaak is van je streven, dat wil zeggen dat we datgene wat nog in de toekomst verborgen ligt en wat in feite vanuit het gewone denken een gevolg zou zijn van je besluit om arts te worden, op deze manier omdraaien en zeggen: het uiteindelijke doel is oorzaak, terwijl het ook het gevolg is.
Zo zou je het kunnen wagen om ook eens over de evolutie te denken. Het verstand wijst dit af, het kan niet anders dan zich ontplooien in gedachten van het meest eenvoudige naar het meest gecompliceerde. Maar de mens is niet alleen met verstand begaafd, die versmalling danken we aan datgene wat er in de 19e eeuw is gebeurd. De mens is ook begaafd met Rede en de Rede overstijgt het verstand omdat deze zich niet alleen in begrippen ontplooit, maar zich ook ontplooit in de gang van de begrippen.Vanuit dat principe van ontwikkeling van begrip zou je de hele evolutieleer eens omgekeerd kunnen denken. Je zou je kunnen bezinnen op de vraag: Hoe zou voor mij de ideale mens eruitzien? Ik hou me nu voor een korte periode een keer even niet bezig met alles wat problematisch is aan de mens, maar ik wil me eens bezinnen op de vraag: hoe zou ik de mens zien wanneer hij zich tot een zekere volmaaktheid zou hebben ontwikkeld? Als ik dat dan nu zou zien niet als eindpunt alleen van ontwikkeling, maar als uitgangspunt, dan zou ik de natuur, de aarde, de kosmos heel even niet zien als een technisch apparaat, maar zou die heel even zien als een kunstwerk, waarbij het uiteindelijke doel, het uiteindelijke gevolg, als oorzaak van de evolutie zou moeten worden gezien.
Het gaat er dan helemaal niet om dat we dat plotseling aannemen als de nieuwe visie op de schepping, want wanneer we dat zouden willen doen, dan zouden we met hele wagenladingen aan tegenargumenten moeten komen. Daar gaat het nu niet om. Het gaat nu alleen erom, vanuit een bepaalde speelsheid in het denken de evolutie niet te zien als een ontplooiing van eenvoudig naar gecompliceerd - zoals we dat in de techniek uitsluitend kennen - maar deze een keer te zien als een kunstwerk waarbij het uiteindelijke ideaalbeeld al in het begin aanwezig was.
Technische ontwikkeling
Benadering van het ideaalbeeld (Leonardo da Vinci)
Streven naar het ideaalbeeld met behulp van voorstudies (Leonardo da Vinci)
Hoorbaar en zichtbaar streven naar een menselijk ideaalbeeld:
Spaanse uitvoering van ALLE MENSCHEN WERDEN BRÜDER / BEETHOVEN-SCHILLER:
Hier kunt u zien hoe ook een bank iets goeds kan doen...De Rede: oorzakelijke principes en de universele samenhang der begrippen door Mieke Mosmuller
-
Van Frans Cuijpers @Perspectiefwisseling is het woord dat bij mij opkomt, na lezing van de tekst.
Door de film, al eerder gezien, wordt gevisualiseerd wat perspectiefwisseling IS. -
Van Truus van der Kaaij @Dank je wel, Mieke, het filmpje wekte mijn tranen van vreugde, net zoals een pasgeboren baby dat kan doen...als we ernaar kijken proberen we al te zien wat "het" zal worden, te vermoeden wat er in zit, een tijdje blijven kijken naar wat er nog in besloten ligt, wat het "uiteindelijke doel" zal zijn. Wetend dat alles zit er al in zit. Ontroerend.
-
Van Frans Cuijpers @Extrapolatie, dus.
-
Van Marie Anne Paepe @Muziek gaat regelrecht naar het hart.
Dit filmpje en gelijkaardige filmpjes op youtube waarin mensen vanuit alle hoeken stromen om samen te gaan zingen of dansen ontroeren mij en 'Ode an die Freude' in het Spaans al te zeer. Trouwens wie houdt het hart ongevoelig voor al die stralende gezichten, jubelende muziek, het heuglijke lied dat als vanzelf de godsvonk in een mens doet oplaaien bij 'Alle mensen worden broeders' naar het crescendo toe waar we de Schepper van de wereld kunnen zoeken 'Boven de sterren moet Hij wonen'. Universele broederschap moge hier de boodschap zijn.
Wel worden al die filmpjes in scène gezet en dàt krijg ik altijd later pas in de gaten, ook al vermeldt Mieke in dit geval van meet af aan de bank. Vergis ik mij als ik de bank verdenk van het Europese hymnelied te gebruiken voor eigen financieel gewin via het internet ?
Misleid voel ik me niet als ik in mijn eigen stad (Brugge) mensen van eender welke kleur of taal sprekend, de één na de ander van her en der komend, zie stilstaan rond een straatmuzikant of -ensemble, daar waar iemand 'omkijkt' en graag zijn beste plaats afstaat aan een ander om een foto te nemen, om beter te zien of om wat dan ook. Dàt ik getuige mag zijn van dat ethisch moment verheugt mij.
Daar springt een glimp van broederlijkheid uit dat grote, universele mensheidsideaal even in de werkelijkheid : ik ben onderweg naar de realisatie van mijzelf maar ga niet zonder mijn broeder. In zijn blik lees ik van dat menselijk ideaalbeeld dat hij draagt - waarvan ook jij en ik drager zijn in potentie.
Toch blijkt mij het begrip 'broederlijkheid' in al zijn volheid niet eenvoudig te realiseren in de relatie tot de andere mens - dit klinkt paradoxaal, ik weet het.
Moge daarom Miekes blog op de weg van gecompliceerd naar eenvoud een bron van voorstudie zijn. -
Van Machteld Veenker @'Hoe zou ik de mens zien wanneer hij zich tot een zekere volmaaktheid zou hebben ontwikkeld? Als ik dat dan nu zou zien niet als eindpunt alleen van ontwikkeling, maar als uitgangspunt'. Dit is een citaat van bovenstaande en heeft mij de afgelopen anderhalve week veel tot verbeelden aangezet. Het mooiste was het beeld van een blij, verstandig, stralend voortgaand mens in nu, straks, morgen, als gevolg van een blijde, verstandige, stralende opvoeding. Och, wat kan het verlangen naar deze mens, die wij allen mogen zijn, groot zijn. En het allermooiste was: het uitgangspunt - een beetje is het er al in het ontwikkelen van ons denken, voelen en willen. Een paar woorden, maar met groot gevolg, zoals in Truus van der Kaay haar schrijven. Dank als uitgangspunt en hopelijk ook als eindpunt :)
