Dementie

Nadat ik twee weken teksten geschreven heb over de positieve kant van het ouder worden, vraagt een gevoel voor evenwicht naar de andere kant van het beeld. Omdat we hier de ziel en de geest bekijken, zal ik naar deze kant van het ouder worden kijken - voor zover dit ouder worden problematisch kan zijn. In oktober en november zal ik twee voordrachten over dementie geven, een in Amsterdam, de andere in Bern. Daarom verzamel ik mijn kennis over deze aandoening van de relatie tussen ziel, geest en lichaam.

Ik heb mijn absolute zekerheid beschreven dat de geest niet ouder wordt. In dementie is het niet het ouder worden van de geest die leidt tot een vermindering van het geheugen en de intellectuele kwaliteiten, het is het lichaam dat oud wordt. In de reguliere geneeskunde wordt dementie gezien als een stoornis die gebaseerd is op een afnemende functie van de hersenen. Er kan een organische ziekte ten grondslag liggen, maar meestal wordt dementie gezien als zich ontwikkelend op grond van een verminderde circulatie in de hersenen. Preventie van dementie is dan verwant aan preventie van arteriosclerose. De 'lifestyle' maatregelen die genomen kunnen worden zijn dieet en lichaamsbeweging. Van psychisch-intellectuele training wordt niet veel resultaat gezien.

Door de krachtige gewoonte van zelfbeschouwing, zelfkennis en aandachtig bewustzijn van ziel en geest in relatie tot de lichamelijke functies, heb ik leren beleven wat dementie in werkelijkheid is. Als we ziel en geest niet zien als een resultaat van het lichaam, maar het lichaam als een vorm en een instrument van ziel en geest, dan kunnen we dementie beschouwen als een loslaten van geest en ziel van het lichaam. Geest en ziel wenden zich af van het lichaam in een langzaam proces, dat niet met 65 begint maar dat, laten we zeggen, met 35 begint, misschien zelfs eerder. Het lichaam is het voertuig dat in contact brengt met de omgeving. Wij hebben onze zintuigen die de omgevende wereld waarnemen, met alles daar in, en zelf zijn we de geest die denkt en de ziel die beleeft wat wordt waargenomen. Hoe meer de geest de zintuigwaarnemingen begeleidt, des te beter worden de feiten herinnerd. Maar hoe meer we aandacht in de zintuigen hebben, hoe meer we waarnemen, des te meer kunnen we herinneren, als de geest zich daarvan bewust is. En zo is het een wakkere combinatie van de activiteit van waarneming en aandachtig denken die ons de vaardigheid van de herinnering schenkt. Het is de liefde voor de omgevende wereld die ziel en geest in contact met de wereld houdt. 'De geest ziet de geest'. Als we niet alleen door de zintuigen kijken, naar de materiële kant van de wereld, maar ook met de geest naar de geest van de wereld, dan kunnen we geen dementie ontwikkelen. Natuurlijk moeten de hersenen fit blijven, maar in spirituele gezichtspunten moeten we altijd oorzaak en gevolg omkeren. We moeten zeggen: de hersenen worden oud omdat we de geest van de omgevende wereld niet liefhebben - en we moeten niet zeggen: we verliezen het contact met de wereld omdat ons brein veroudert.

Toch is er nog een andere kant. De geest ziet de geest. Daarom wil ik benadrukken dat een mens die niet door andere mensen naar de ziel en geest wordt gezien een veel groter risico zal hebben op het ontwikkelen van dementie. We hebben dus niet alleen verantwoordelijkheid voor onze eigen geest en lichaam, wij hebben ook verantwoordelijkheid voor al de zielen die om ons heen zijn. Als wij die niet zien, dan kunnen ze hun bestaan niet handhaven.

Nu moet ik hier iets zeggen. Een stelling als deze zal onmiddellijk die mensen, die met een ouder of met leden van de familie of met vrienden leven, die een dementie hebben ontwikkeld, kwetsen. Ze zullen misschien heel kwaad op mij worden, omdat ze zouden moeten denken aan hun eigen gebrek aan aandacht. Maar de reflecties die ik hier geef, geef ik nooit om iemand te beschuldigen, of om dingen op een absolute wijze te zeggen. Als een ziekte of een achteruitgang van de functie optreedt, dan is er altijd een heel boeket van oorzaken, niet slechts één. Als iemand niet door andere mensen gezien wordt, is dat altijd ook gedeeltelijk te wijten aan de persoon zelf uiteraard. Maar we kunnen toch proberen te denken over zulke dingen, zonder onszelf daarin te veel te betrekken. Dat kan tot later wachten. Ik wilde alleen zeggen dat de beste preventie van dementie is: de erkenning dat de geest de geest ziet. De geest kan tot op hoge leeftijd vrij functioneren, als 'hij ' in direct contact met de wereld blijft, door de lichamelijke zintuigen. De geest moet de belangstelling houden voor het leven van het lichaam op aarde. Maar dat werkt in twee richtingen: de geest ziet zo aandachtig mogelijk de geest van de wereld en de wezens daarin; en de geest wordt gezien, zo aandachtig mogelijk, door de wezens in de wereld die die geest kunnen zien.

In de oosterse religieuze filosofie wordt deze 'hoogste polariteit die niet polair is' en die in alle polariteit wordt gevonden, uitgedrukt in het onderstaande diagram. Onze westerse denkwijze vraagt de doorgang door rationele vormen, maar in verloop van tijd zullen we dit symbool begrijpen, dat ook het gezonde evenwicht tussen onze eigen geest en de geest van de wereld in twee richtingen uitbeeldt.


Een vereenvoudigde vorm van Lai Zhide's "Taiji River Diagram" (1599)

---

Woensdag 26 oktober 2016 20:00 - 22:00 uur
Literair theater Perdu Amsterdam

EFFECTIEVE PREVENTIE
VAN DEMENTIE

Lezing door

Mieke Mosmuller

Dementie is een verlies van geheugen en een afnemend denkvermogen.
Als preventieve maatregelen worden vooral de bekende leefregels ter
voorkoming van arteriosclerose (‘aderverkalking’) gegeven. Maar dementie
is een verlies van de psychische functies en de vraag is: Zijn er nog
andere leefregels die effectief het ontstaan van dementie kunnen voorkomen?

Mieke Mosmuller (*1951, Amsterdam) is arts, filosoof en auteur. Zij is deskundige
op het gebied van de ontwikkeling van de intelligente vermogens van de mens.

www.occident.nl
www.miekemosmuller.com

Locatie
Literair theater Perdu
Kloveniersburgwal 86
1012 CZ Amsterdam

Toegangsprijs
€ 10,- / € 5,- euro op vertoon van collegekaart

Info
Hannah Visser - 06-10921016
Ruth Franssen - 013-5079948
Dementie door Mieke Mosmuller