Epifanie

6 Januari is de dag van Driekoningen. De drie koningen komen uit het Oosten en reizen, geleid door de ster naar het Westen om daar 'het licht te vinden dat ieder mens verlicht'. Het is tevens de dag van de viering van de Epifanie of de Openbaring. Op deze dag wordt gevierd de doop van Jezus in de Jordaan door Johannes de Doper. Gevierd wordt dat zijn ware Wezen geopenbaard werd. Vanaf dat ogenblik begon zijn grote opgave.

Eerder heb ik een tekst geschreven over het fenomeen van het inzicht. Begrijpen is een wonderlijk iets. Als we een wetenschappelijk probleem of een levensprobleem niet begrijpen, dan beginnen we er over te denken, we beginnen een soort zoektocht. Misschien vinden we niet onmiddellijk de oplossing, misschien ook nooit, maar meestal vinden we op een bepaald moment het begrip en we voelen de opluchting van het inzicht. We kunnen weliswaar niet zonder meer vervolgen hoe dit begrip ontstaat, maar iets is duidelijk genoeg: Het komt voort uit een intensief denken, uit het stellen van vragen in het innerlijk, en een opletten en wachten op de antwoorden. Het is een wonderlijk iets dit vermogen om te begrijpen.

We zouden ons nu kunnen voorstellen, dat er een Wezen bestaat dat het begrip van alles is. Niet een begrijpen op een menselijke manier, door eerst waar te nemen en dan te begrijpen, maar een begrijpen waarbij alles wat bestaat tevens wordt geschapen. De schepping is de Logos. Voor het beperkte intellect is dit iets compleet irrationeels en dus moet het wel te fantastisch zijn om waar te zijn. Maar we zouden toch op zijn minst eens kunnen proberen om een keer deze grote gedachten te denken. In de oude Griekse termen zouden we dit volkomen creatieve inzicht als macrokosmisch-microkosmisch Wezen Logos kunnen noemen. We zouden dan onze logica kunnen opvatten als een heel arme en schematische afdruk van een deeltje van deze grote Logos. In deze Logos zouden we alle inzichten en alle begrippen kunnen vinden en ieder verkregen inzicht zou een openbaring van de Logos zijn. We zouden dat dan - eveneens in Griekse termen - Epifanie kunnen noemen. Dat is een plotseling gerealiseerd begrijpen, het kan ook een wetenschappelijke doorbraak zijn.

Als we ons kunnen voorstellen dat elke kleine epifanie betekent dat we reëel in aanraking met de Logos komen, dan zouden we dit vermogen om inzicht te hebben veel meer op een religieuze wijze opvatten.

Als we dan onze voorstellingen verruimen en trachten te reflecteren over deze dag van de 6e januari dan zouden we een heel kostbare gedachte kunnen denken. Een mens heeft af en toe een kleine epifanie, een werkelijk inzicht. Op 6 januari vieren we de komst op aarde van de volledige macrokosmische Logos in de microkosmos van Jezus, die daardoor een goddelijke menselijke persoon wordt, Christus Jezus. Het is de epifanie in de volle glorieuze voleinding, waarvan wij slechts kleine deeltjes kunnen hebben, die ons in genade worden gegeven, de genade van het inzicht.

De drie wijzen koningen uit het Oosten representeren de oude wijsheid komend uit Saba, die vernieuwd gaat worden tot een vermogen van individueel begrijpen. Die vernieuwing komt tot stand, vindt zijn aanvang doordat de Logos op aarde verschijnt. De grote Thomas van Aquino had zijn epifanie toen hij schouwde in de diepte van de intelligentie van het menselijk wezen.

'Door de menswording van Christus wordt aan de mensheid een zeker voorbeeld gegeven voor die gelukzalige vereniging, waardoor het geschapen verstand met de niet geschapen geest in het begrijpen verenigd wordt.'

De cantate van Johann Sebastian Bach voor de eerste zondag in het nieuwe jaar heeft als onderwerp het komen van de drie wijze koningen uit het Oosten. Het is diep ontroerende muziek, maar je moet er heel zorgvuldig naar luisteren...

 
Icoon van de doop in de rivier de Jordaan.

(Herhaling van 7-1-2015)

Epifanie door Mieke Mosmuller