Ik ben en het DNA is

Terwijl ik dacht over het DNA onderzoek trof me een gelijkenis tussen de vaagheid van de kennis over het eigen 'ik' en de kennis over het eigen DNA - maar tevens trof mij een groot verschil.

Je kunt buitengewoon helder beleven dat je een 'ik' bent - maar hoe meer je kijkt naar het eigen 'ik', des te meer lijkt het van je af te drijven. Het is als kwik. Wanneer je een plasje kwik hebt - het is het enige metaal dat bij kamertemperatuur vloeibaar is - dan zie je dat het de tendens heeft om druppels te vormen. Het blijft niet bij elkaar, maar het vormt afzonderlijke druppels. Waneer je het probeert bijeen te vegen en op te ruimen maakt het zich weg, het laat zich niet 'pakken', het gedraagt zich alsof het levend is. Het 'ik' lijkt op kwik, het probeert te ontvluchten zodra je het zoekt.

DNA is eveneens ongrijpbaar. De wetenschap verzekert ons dat het bestaat, en natuurlijk geloven we de wetenschap. Maar hoewel het meest innerlijke in ons lichaam lijkt te zijn kunnen we het niet zelf gewaar worden. Er wordt ons geleerd dat het zich in de celkern bevindt, in de chromosomen, als een reuzenmolecuul met een unieke structuur. Het is even uniek als het 'ik'. Daarvan vind je geen twee dezelfde exemplaren. Maar we kunnen het niet bekijken. We hebben een geweldig wetenschappelijk systeem nodig om het te kunnen waarnemen en onderzoeken. Ook de wetenschapper kan het DNA niet met het blote oog zien, hij heeft zijn chemische reacties nodig, een elektronen microscoop die meer dan een miljoen keer kan vergroten waardoor de moleculaire structuur in zeker opzicht zichtbaar kan worden gemaakt, en computerprogramma's die deze complexe samenhangen kunnen uitdenken en bewerken, en zo voort.

Als dan het DNA zichtbaar gemaakt is, dan is dat toch een geheel andere zichtbaarheid dan met het blote oog. Er is immers een grote kans op allerlei artefacten en vertekeningen, evenals foute interpretaties. De gevonden waarheden zijn altijd 'statistisch', nooit compleet. Maar waar ik hier op wil wijzen is dat wij niet zelf kunnen komen tot een vaststelling van ons eigen DNA-patroon, het ligt in een diep verborgen gebied, we kunnen ons er niet van bewust worden. En toch wordt gezegd dat het de belangrijkste 'blauwdruk' is van ons lichaam en van onze 'geest'.

Wanneer ik over het DNA studeer voel ik me als een blinde die uit het hoofd heeft geleerd hoe je in een stad als Hong Kong de weg moet vinden - zonder iets te kunnen herkennen met de ogen. Stel dat ik de stad wil bezoeken en heb geleerd hoe ik van de ene kant van de stad naar de andere kant moet komen - zonder te kunnen zien waar ik ben. Ik heb de plattegrond van de stad in mijn hoofd, zonder ruimtelijke visie, ik heb een Tom-Tom, maar ik kan mij nergens ervan vergewissen dat ik ook werkelijk de goede weg ga. Ik begin op een plek die ik niet kan zien en ik eindig op een plek die ik niet kan zien - maar mijn geheugen en mijn technische hulpmiddelen leiden me perfect. Ik kan die vertrouwen... Dat wil zeggen ... zeker ervan kan ik niet zijn, want ik kan het niet controleren.

Daar tegenover is het 'ik' iets wat ik met zekerheid gewaar word. Het is met 'me', het blijft altijd bij me, zolang als ik leef en wakker ben. Ik ken het patroon er niet van, ik ken het zelf niet en ik kan evenmin bij de wetenschap te rade gaan en erom vragen. Het is een vage entiteit, maar het is het meest zekere dat ik heb. Ik heb het, het heeft mij, ik ben ik. Nooit kan ik echt eenzaam zijn, want het is altijd mij... Ik lijk blind te zijn voor de details, maar ik heb helemaal geen technische instrumenten nodig om het gewaar te worden, het is zo nabij als iets ooit maar kan zijn.

Hoe onderzoekt de wetenschap het DNA?
Hoe kan ik mij onderzoeken?


Eerste foto (Enzo di Fabrizio) van DNA in 2012 (!), 'gezien' door een elektronenmicroscoop.Ik ben en het DNA is door Mieke Mosmuller