Intellectualiteit

Voordracht Arnhem 19-11-2019, deel 4.

Je ziet daar nu al heel veel van gebeuren. Europa meent dat het achterloopt in de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie. Amerika is daar heel ver mee. Maar de Amerikanen beklagen zich erover dat er steeds minder studenten zijn die zin hebben om dat vak als studierichting kiezen. Anders is het in het oosten, bijvoorbeeld in China. Daar is het een zeer geliefde studierichting en de Chinezen kunnen ook heel hard en heel gedisciplineerd studeren met afzien van alle pretjes en geneugten. Duidelijk is dat de idee iedere keer uit het westen komt. Maar er is geen volksaard zo ijverig als de volkeren in het Morgenland en zo zien we dat vanuit het oosten die kunstmatige intelligentie in feite met een nog veel sterkere macht oprukt dan die uit het westen komt. Europa loopt achter en Europa moet mee. Europa bezint zich niet op: is dit nu eigenlijk wel wat wij moeten doen? Wat moeten wij eigenlijk met onze intelligentie? Moeten we de kunstmatige intelligentie verder ontwikkelen of hebben wij een andere opgave hier, met betrekking tot de intelligentie. Nee, Europa moet mee.

En zo is er een heel intensief onderzoek gestart in Europa, eerst uitgaand van Geneve, waar een natuurlijk hoogbegaafde, ik denk natuurkundige een project heeft gestart dat de naam heeft gekregen van Blue Brain Project. Daar wordt gepoogd om de verschillende regio's in de menselijke hersenen stuk voor stuk, neuron voor neuron zou je kunnen zeggen, in kaart te brengen. Zoals men vroeger de wereld in kaart heeft gebracht, zo wil men de menselijke hersenen in kaart te brengen. Dat niet alleen, maar men wil dan, wanneer dat stukje daarvan - ja je kan niet zeggen begrepen is, maar vastgesteld is, wat het doet – dat vervolgens terugleiden in de computer, zodat de computer datgene wat de menselijke hersenen doen nabootst. Je krijgt niet alleen het hersenonderzoek, maar je krijgt ook - dat heet reverse engineering of the brain, dat men door bepaalde technische ontwikkeling dan in staat raakt om dat, wat de hersenen bij de mens doen, tot op zekere hoogte in de computer in te voeren en na te bootsen. Het is toch duidelijk: zo hoopt men uiteindelijk het hele hersenstelsel van de mens in kaart te hebben gebracht. Maar dat niet alleen, het ook technisch te kunnen nabootsen. Deze Zwitser, Marcon, heeft in de andere landen van Europa een interesse gewekt voor dit project en zo is er nu al sinds een aantal jaren ook een Brain project op Europees niveau, waar de Europese Unie achter staat en ook heel veel geld aan uitgeeft, op het ogenblik is het hoofdkwartier geloof ik in Düsseldorf. Daar wordt door een groot aantal, vooral ook jonge hoogbegaafde geleerden, gewerkt aan dit doorvorsen van de menselijke hersenen. Dat is wat Europa wil doen en men wil dat met alle macht tevoorschijn brengen wat de menselijke intelligentie nu eigenlijk is, maar kan dat alleen technisch.

Ik heb al heel vaak een citaat uit de voordrachten over de Apocalyps van Rudolf Steiner 1924 voor de priesters voorgelezen, geciteerd in boeken, en ik zal dat nu weer doen. Het is frappant dat daar dus eenzelfde oproep staat, alleen is daar iets heel anders mee bedoeld en gaat het niet over de kunstmatige intelligentie. Rudolf Steiner zegt in de 18e voordracht:

‘We leven in het tijdperk van de bewustzijnsziel. Dat is de etappe in de ontwikkeling van de mensheid waarin de mens de intellectualiteit in de hand moet leren krijgen.’

Je ziet dan toch hoe dat in Europa ook uiterlijk gebeurt in bijvoorbeeld het Blue Brain Project.

‘Hij moet de intellectualiteit in zijn eigen individualiteit opnemen. Deze periode is de eerste. Hierin is de opgave nog tot de geest van de mens beperkt en verloopt datgene wat betrekking heeft op het zich eigen maken van de intellectualiteit binnen het overpeinzen en het denken.

Er komt een tijd waarin ook de diepere krachten van de menselijke ziel zullen worden aangegrepen door datgene wat nu dan gebeurt in het overpeinzen, het zoeken en het denken. Tegenwoordig is de mens nog in staat om zich voorstelling te vormen van hoe hij gebruik moet leren maken van de intellectualiteit die in zijn individualiteit wil binnenkomen. Maar voordat het tijdperk van de bewustzijnsziel ten einde is (ongeveer nog 1500 jaar) zullen de mensen ook in hun diepste emoties, gevoelens en hartstochten worden gegrepen door de intellectualiteit. Dan zal datgene nog dieper en grondiger in de mens wonen wat in de middeleeuwen is gezocht in de sterren, wanneer men sprak over engelintelligenties. Dat alles zal dan in de mens worden uitgestort. Als dan nog later de Jupiterfase van de aarde komt, zal ook de menselijke lichamelijkheid aangegrepen worden door de intellectualiteit. Daarom is het nu nog net mogelijk, omdat de mens nog begrijpen en uitspreken kan waarom het gaat, omdat de ziel nog niet tot in de meest innerlijke structuur door de intellectualiteit aangegrepen is, juist nu nog mogelijk om zo te werken dat deze werelddoelen werkelijk worden bereikt. Want ziet u, terwijl de mens de intellectualiteit uit het wereldal naar zich toe trekt - en dat ligt in de bedoeling van de wereldwijsheid - bestaat er de mogelijkheid dat op onbewaakte momenten, en die zijn er altijd, de intellectualiteit wordt gegrepen door de Ahrimanische macht die in de christelijke traditie de satan heet en die niet mag worden verwisseld met de gewone duivel, want die heeft niet de satanische eigenschappen en is van een lagere orde. Satan heeft de rang van de Archai, van de oermachten. Hij is degene die de intellectualiteit heeft gegrepen, lang voordat de mens er over kon beschikken. Hij is nu de meest omvattende bezitter van de intellectualiteit en hij streeft ernaar om de menselijke intellectualiteit aan de zijne te binden, zo sterk dat de mens langs deze weg uit de baan van zijn evolutie kan geraken. Het onwerkzaam maken van het mysterie van Golgotha, daarnaar streeft deze Ahrimanische macht.’

En daar, in die strijd staan we werkelijk midden erin. Wij hebben als Europeanen de opgave om de intellectualiteit te verbinden met onze individualiteit. Maar wat er gebeurt is dat er een stroom van niet menselijke intellectualiteit over ons komt, waardoor we dingen kunnen die we anders beslist niet zouden kunnen presteren, maar waardoor we tevens aan het heel ernstige gevaar blootgesteld zijn dat we onze intellectualiteit verliezen, dat hij vervaagt en dus langzamerhand dan in het diepere gebied postvat, waar wij dan niet meer de macht over hebben.

In een voordracht zegt hij ook:
‘We hebben vandaag de dag al machines om op te tellen, af te trekken, niet waar. Dat is heel makkelijk, daar hoef je niet meer zelf te rekenen. En zo zal men het met alles gaan doen. Het zal niet lang duren, een paar eeuwen, dan is alles kant en klaar, dan hoeft me niet meer te denken, niet meer te overleggen, maar mijn schuift eenvoudigweg. Er staat bijvoorbeeld 330 baal katoen in Liverpool. Vandaag de dag heeft men daar nog altijd een bepaald overleg bij. Maar dan schuift men eenvoudig en het verhaal is klaar. (Dat schuiven ... ja, we zijn behoorlijk aan het schuiven op onze apparaten. Natuurlijk met de muis en op de telefoon... Hij bedoelt natuurlijk het schuiven van de rekenmachine, maar het beeld is natuurlijk wel heel bijzonder. Hij zegt ook daarboven: men spreekt altijd alleen nog maar over of/of. Nul of een. Dat zegt hij niet, dat zeg ik...) Daarover gaat het niet, want het gaat erom, dat men door het denken de dingen werkelijk inziet. Je moet werkelijk weten wat het een en het ander is en niet alleen kiezen tussen het een en het ander. En opdat niet deze vaste structuur van de sociale samenhang van de toekomst wordt gestoord, zullen bepaalde wetten worden vervaardigd, waar dan weliswaar niet direct zal staan: het denken is verboden - maar ze zullen de werking hebben, dat al het individuele denken wordt uitgeschakeld.’

We zijn zelf artsen, we hebben als huisartsen gewerkt, als alternatief werkende artsen, we hebben altijd de indruk gehad dat je een bepaald intuïtief vermogen ter beschikking hebt, waardoor, wanneer je goed oplet, je anamnese – dat is het verhaal van de patiënt - goed beluistert en het onderzoek goed doet, dat je vanuit je intuïtie dan weet, wat er aan de hand is, min of meer, en dan weet je wat je moet doen. Dat heeft eigenlijk nu in onze tijd nog maar nauwelijks plaats. Daar is geen plaats meer voor. Ga maar eens kijken bij het Huisartsen Genootschap naar de protocollen die daar staan, voor elke afwijking. Je vindt bij iemand een hoge bloeddruk en je bent verplicht om dan al die stappen die daar staan door te lopen. Is het dat niet, dan is het misschien dat, is het dat allemaal niet dan moet je dat doen enzovoort. Dan heb je een heel ander soort denken ter beschikking. Je neemt het protocol, dat kennen de artsen natuurlijk uit ervaring dan langzamerhand ook wel uit het hoofd, en je volgt dat. Oh wee als er iets misloopt en je kunt niet aantonen dat je het protocol hebt gevolgd, dan kan het zijn dat je aangeklaagd wordt en ook veroordeeld wordt, omdat je namelijk niet volgens een protocol had gedacht.

Dat wordt in deze voordracht van Steiner vooruit gezien. Wanneer men in onze tijd nog tot aan een bepaalde grens gaat, dan mag je vandaag de dag nog denken, nietwaar? Een bepaalde grens mag je nog wel bereiken, je mag er dan weliswaar niet overheen gaan, maar binnen bepaalde grenzen kun je zelf denken. Maar wat ik zojuist heb geschilderd, dat zit in de ontwikkeling van het Westen en dat zal komen door de ontwikkeling van het Westen. Dus in deze ontwikkeling moet ook de geesteswetenschappelijke ontwikkeling zich stellen. Dat moet deze geesteswetenschap heel helder en objectief inzien; ze moet inzien dat ongeveer in het jaar 2200 en nog wat jaren daarbij een onderdrukking van het denken in de alle grootste mate in de wereld zal worden losgelaten. En in dit perspectief moet door de geesteswetenschap worden gewerkt. Er moet zoveel worden gevonden - en dan zal het worden gevonden - dat een overeenkomstig tegenwicht tegen deze tendensen in de wereldontwikkeling aanwezig kan zijn.

Wordt vervolgd

Intellectualiteit door Mieke Mosmuller