Europa: de troon van het verleden

Het is toch heel erg wanneer je zo’n strijd ziet ontstaan, dat je gewaarwordt, voelt, hoe de krachten van de haat daarin beginnen op te laaien. Nu is het natuurlijk zo dat zo’n situatie met Oekraïne en Rusland niet van gisteren is, we weten dat het iets is wat al lang in voorbereiding ligt, maar wanneer het dan uitbreekt, dan is dat toch nog iets anders. Dan begin je gewaar te worden hoe de haat oplaait en dan niet alleen in het gebied waar het zich afspeelt, maar de hele wereld doet daar in feite aan mee. Je kunt natuurlijk zeggen dat al onze compassie met de gekwelde Oekraïners geen haat is, maar tegelijkertijd laait er wel een haat op tegen dat andere volk, dat eigenlijk ook niet verantwoordelijk kan worden gesteld voor wat er gebeurt. Je kunt niet zeggen dat elke Rus in Rusland verantwoordelijk kan worden gesteld voor wat er gebeurt. Wat je wel kunt zeggen is dat elke Rus de gevolgen zal moeten verdragen daarvan.Bekijk video op YouTube

Het is toch heel erg wanneer je zo’n strijd ziet ontstaan, dat je gewaarwordt, voelt, hoe de krachten van de haat daarin beginnen op te laaien. Nu is het natuurlijk zo dat zo’n situatie met Oekraïne en Rusland heus niet van gisteren is, we weten natuurlijk dat het iets is wat al lang in voorbereiding ligt, maar wanneer het dan uitbreekt, dan is dat toch nog iets anders. Dan begin je gewaar te worden hoe de haat oplaait en dan niet alleen in het gebied waar het zich afspeelt, maar de hele wereld doet daar in feite aan mee. En je kunt natuurlijk zeggen dat al onze compassie met de gekwelde Oekraïners, dat dat geen haat is, dat is natuurlijk niet zo, maar tegelijkertijd laait er wel een haat op tegen dat andere volk, dat eigenlijk ook niet verantwoordelijk kan worden gesteld voor wat er gebeurt. Je kunt niet zeggen dat elke Rus in Rusland verantwoordelijk kan worden gesteld voor wat er gebeurt. Wat je wel kunt zeggen is dat elke Rus de gevolgen zal moeten verdragen daarvan. En je kunt dus eigenlijk niet verantwoorden dat je haatgevoelens koestert tegen het Russische volk. En daar komt dan nog bij, en dat maakt het extra pijnlijk, dat deze Oekraïense staat, dat het volk dat daar woont in feite een broedervolk is van het Russische volk. En dat doet wat denken aan de strijd die wordt beschreven in het oude Indische gedicht Bhagavad Gita, dat daar broeders tegen elkaar vechten. En dat vind ik - dat moeten we ons toch ook voor ogen houden. Je kunt je natuurlijk laten meeslepen door alles wat er aan gevoelens ontstaat door wat je leest en wat je al dan niet uit nepnieuws opdoet, dat maakt het ook zo moeilijk, dat je echt niet weet wat je nou voor waar en niet voor waar moet aannemen. Het is nu zelfs zo, dat valt me echt op, dat in de artikelen in de krant vaak eronder staat ‘deze berichten kunnen niet door (zeg maar de nrc ) worden geverifieerd’. Dat is toch iets nieuws, dat stond er vroeger nooit, nu is het wel, dus dat wil zeggen dat datgene wat je aan nieuwsberichten krijgt, dat dat maar de vraag is in hoeverre dat waar is. Maar het is natuurlijk wel duidelijk, dat wanneer een strijd uitbreekt, dat dan degene die aanvalt in feite een schuld heeft, dat degene die aangevallen wordt in feite een slachtoffer is, maar dat wil niet zeggen dat je met de hele wereld dan met je haatkrachten je tegen het aanvallende vólk zou moeten richten. Want dat is werkelijk iets anders. De mensen die Rusland bevolken staan niet gelijk aan het regeringsbeleid. En dat zou ik willen benadrukken, dat we toch proberen de emoties in verhouding te houden en ons ook te verdiepen in dat heel grote volk wat daar onder de agressor valt, en waar nu de hele wereld haatkrachten naar uitzendt. Die mensen kun je daar niet verantwoordelijk voor stellen. Een aantal wel, natuurlijk, maar niet het hele volk. En dat is, als je dan denkt, ja hier vecht dan eigenlijk ook nog broeder tegen broeder, zuster tegen broeder, zuster tegen zuster, dan is dat zo ongelooflijk pijnlijk om mee te beleven, dat dat toch eigenlijk in ons ook een wil zou moeten ontvlammen om ons meer te verdiepen in die volksaard, die zo verschillend is van onze volksaard. En ik weet niet of je dat tegenwoordig nog mag vinden, dat een volksaard, de ene volksaard van de andere verschilt. Misschien mag dat niet eens meer, misschien is dat discriminatie inmiddels, dat weet ik niet, maar dan zou ik dat waanzinnig vinden, want het is toch wel echt heel duidelijk dat een Nederlander een heel ander volkswezen vertegenwoordigt dan laten we zeggen een Fransman of een Rus. En dat is, wanneer er strijd uitbreekt, toch ook wel heel belangrijk, dat we ons daarin verdiepen. Ik krijg tenminste behoefte om de Russische literatuur weer op te nemen en ook behoefte eraan om bijvoorbeeld Russische volkssprookjes te gaan lezen om voeling te krijgen met die heel typische belevingswereld die in het oosten de volksbeleving is. En het is dan altijd zo, dat ik de genade vind in het werk van Rudolf Steiner, die zo ongelooflijk veel werk innerlijk verricht heeft om die onderscheidingen zo duidelijk mogelijk te maken en ze dan zo te beschrijven dat je daar echt wat aan hebt. En zo is er een voordracht over de ontwikkeling van de verschillende volkeren in de wereld, en je ziet dan, dat heb ik in de vorige video geloof ik ook gezegd, dat wij in Europa de opdracht hebben om de bewustzijnsziel te ontwikkelen en met die bewustzijnsziel als het ware de richting op te leren kijken van de geest. Je kunt met de bewustzijnsziel ook heel goed de richting op kijken van alleen maar de materie. Dat is heel goed mogelijk, maar de opgave van Europa zou zijn, dat we met die ontwikkelde bewustzijnsziel - dat wil zeggen dat we niet alleen denkende mensen zijn, niet alleen voelende en willende mensen zijn, maar dat we ook besef hebben dat we ook bewustzijn hebben van dat je dat zelf bent die denkt, voelt en wilt - die bewustzijnsziel die in Europa ontwikkeld wordt, die wordt in de hele wereld ontwikkeld, maar in Europa zou de verbinding met de geest moeten worden gezocht, een geestelijke ontwikkeling voorbereiden, die dan uiteindelijk in een volgende cultuurperiode het centrum zal zoeken in het oosten, in Rusland en in de Slavische landen. En we moeten ons voorstellen dat dat nu al wordt voorbereid en dat we dus eigenlijk, in plaats van dat we ons moeten brengen tot een haat tegen deze volkeren, dat we daarvoor in de plaats een liefde zouden moeten ontwikkelen, los van alle gebeurtenissen die er zijn, vanuit het vertrouwen dat de loop der gebeurtenissen ook mede bepaald wordt door hoe wij in de dingen staan. Als wij heel sterk menen dat alle mensen precies hetzelfde zijn en dat er geen onderscheid bestaat tussen een Europeaan en een Aziaat - wat dus helemaal niet betekent dat je er een waardeoordeel aan verbindt, dat heeft er helemaal niets mee te maken, het is uitsluitend het leren kennen van onderscheid en wanneer je dan ook nog het besef van reïncarnatie hebt, dan wordt het helemaal anders want dan weet je dat je in al die verschillende volken ook geïncarneerd bent geweest en je zult incarneren, dus het is onzin om je uit te zonderen in het volk waarin je nu bent en als reactie daarop dan maar te zeggen: ja iedereen is toch hetzelfde. We zijn niet hetzelfde. En we moeten ons ook de moeite gaan doen om ons in te gaan leven in de volksaard die al naar de toekomst wijst. Wij zijn in Europa, wij zitten op de troon van het verleden. Dat is een hoge troon. Wij hebben een enorme cultuur achter ons, die je zou kunnen zeggen gevoed is door de Indische cultuur, door de Perzische cultuur, door de Egyptisch-Chaldeeuwse cultuur, door het Oude en Nieuwe Testament, door de Grieks-Romeinse cultuur en dan de Renaissance enzovoort. Wat een rijkdom, wat een ongelooflijk versierde troon, waar wij op zitten. Maar het is het verleden. En er komt een toekomst en die toekomst die wil voorbereid worden. En ik zie een crisis als deze, zoals deze nu uitbreekt, als een oproep om je erin te verdiepen, hoe de verhoudingen nu eigenlijk liggen in het verleden en naar de toekomst toe. En bij Rudolf Steiner vind je dan een voordracht waarin hij beschrijft hoe sterk je bijvoorbeeld in het werk van Solovjev kunt beleven die toekomst. Hij maakt dan de vergelijking tussen de idealistische filosofen die we kennen uit Duitsland: Fichte, Hegel en Schelling, uit de tijd van Goethe en Schiller, maakt de vergelijking daarmee met deze filosofie van Solovjev en laat dan heel beeldend zien dat datgene wat de Duitse idealisten aan filosofie hebben gebracht, dat dat echt de troon is van het verleden, maar dan in heel nuchtere denkbegrippen gehuld, en dat datgene wat Solovjev brengt het nog ongevormde kiemachtige, maar zo wonderschoon naar de broederlijkheid en het christelijke verwijzende van de toekomst is. En hij beschrijft dan ook hoe de religieuze instelling van de Europeaan, van de westerling, ten opzichte van de Oost-Europeaan, ten opzichte van het Russische volk, hoe die religieuze instelling verschillend is, en hoe wij, komend vanuit het verleden een rijkdom hebben aan mythische figuren. Je hoeft de Griekse mythologie maar te nemen en je leert een heel volk aan godengestalten kennen. Maar wanneer je de Germaanse mythologie neemt dan vind je dat ook, de Keltische mythologie neemt, dan vind je dat ook. Het is een heel rijk bevolkt religieus gebied en wanneer we naar het christendom kijken, dan krijg je de zo geheel andere religieuze beleving die dan in de tijd vlak na de komst van Christus op aarde door Dyonisius de Aereopagiet eigenlijk ook bevolkt is geraakt. Ik wil zeggen, deze schrijver heeft eigenlijk de omvorming tot stand gebracht tussen de oude Griekse godennamen en datgene wat wij in onze christelijke religie kennen als de hogere hiërarchieën, de engelen en de aartsengelen enzovoort. Maar dat is typisch westers. Het christendom komt in zekere zin uit het oosten maar heeft echt zijn werking gevonden in Europa en zich daarna wijd uitgebreid, ook naar Rusland. Maar wanneer je dan de beleving van de religie in dat Oosten van Europa en in Rusland leert kennen door de helderziende ogen van Rudolf Steiner, dan leer je kennen dat daar een heel andere wijze is van beleven van de goddelijke wereld. Niet de individuele goden maar veel meer de goddelijke sferen die daar beleefd worden, uiteindelijk uitmondend in de natuur, om de geest te schouwen. Nou dat kunnen wij als westerlingen helemaal niet. En het zal vast niet zo zijn dat je in het Kremlin komt en je gaat daar de regeringsleiders vragen naar de geest in de natuur - dan zal je daar ook niet veel antwoord op krijgen, maar ik stel me zo voor dat wanneer je het land in trekt, en je zou bezoek kunnen afleggen hier en daar, dat je een heel andere religieuze beleving ontmoet dan die wij hier in het westen hebben. En wanneer we ons dan bewust mogen worden dat dat verwijst naar een toekomst, terwijl wij op de troon van het verleden zitten, dan legt ons dat toch de verantwoordelijkheid op om ons heel intensief in dat toekomstvolk te verdiepen. En daar hoort Oekraïne bij, je kan niet zeggen dat het een ander volk is dan de Russen, dat is hetzelfde volkstype, de volksaard is hetzelfde. Dat maakt het nog veel pijnlijker, dat die twee naties, die twee landen, op elkaar botsen. Maar we zullen alleen ongeschonden uit deze strijd tevoorschijn komen, weer, dat zeg ik iedere keer, als we actief worden. En in dit geval zullen we geen virus onderzoek moeten doen, maar zullen we ons moeten verdiepen in de volksaard van die twee landen die daar op elkaar botsen, maar die in feite dezelfde volksaard hebben, een wonderschone volksaard die wijst naar een Christendom van de toekomst.