Kunstmatige intelligentie: de toekomst van de mens?

IIk wil vandaag graag iets vertellen over mijn ervaringen met de kunstmatige intelligentie en ja ik doe dat eigenlijk omdat ik al een hele tijd steeds sterker ervaar het verschil tussen wat kunstmatige intelligentie intelligent vermag, ik zou dat liever intellectueel noemen, het verschil daarvan met de ons eigen menselijke intelligentie..Bekijk video op YouTube

Ik wil vandaag graag iets vertellen over mijn ervaringen met de kunstmatige intelligentie en ja ik doe dat eigenlijk omdat ik al een hele tijd steeds sterker ervaar het verschil tussen wat kunstmatige intelligentie intelligent vermag, ik zou dat liever intellectueel noemen, het verschil daarvan met de ons eigen menselijke intelligentie. En dat is ook helemaal niet zo eenvoudig omdat dan onder woorden te brengen. Want je kunt het beleven, maar wat moet je nou precies zeggen wanneer je duidelijk wil maken wat het verschil is. Er wordt door de grote voorstanders van de kunstmatige intelligentie natuurlijk eigenlijk toch beweerd dat er geen verschil is behalve dan dat die kunstmatig ge intelligentie veel meer kan dan de menselijke intelligentie. En ik zou zo graag willen aantonen dat dat helemaal niet waar is. Natuurlijk kan de kunstmatige intelligentie ongelofelijk veel, maar de menselijke intelligentie kan meer. Maar anders. En dat ja dat kun je als mens toch wel wel echt leren beleven. Ik wil daarmee helemaal niet van de kunstmatige intelligentie af, als moderne auteur gebruik ik de kunstmatige intelligentie met grote dankbaarheid, ik herinner me nog mijn eerste boek in 1994, de aanlooptijd twee jaar daarvoor of zo, heb ik met de hand geschreven. Dat doe ik sowieso het liefst, en maar daarna moest het natuurlijk toch getypt worden en ik heb dat nog op een schrijfmachine gedaan. Er was nog geen sprake van een digitaal systeem, dat was bij het volgende boek wel het geval, maar bij “Zoek het licht”, mijn eerste boek nog niet en ja je weet natuurlijk heel goed wat de problemen zijn die die op je afkomen wanneer je iets op een schrijfmachine typt en je maakt fouten, want die maak je natuurlijk, wat je dan moet doen om het weer goed te krijgen. Wat een heerlijkheid is het om tegenwoordig in een Wordsysteem zulke teksten te kunnen maken en dan naar believen te kunnen veranderen en aan te vullen enzovoort.

Dus ik wil helemaal niet zeggen dat ik die kunstmatige intelligentie niet wil, ik vind het alleen zo'n belangrijk dat wij als menselijke denkers ons moeite doen om het verschil gewaar te worden tussen dat gene wat de computer doet, wat de kunstmatige intelligentie kan, en wat wij als mensen als intuïtief denkende wezens, vermogen, wat wij kunnen, wat we doen, wat de computer alleen maar kan nabootsen en misschien kan die uiteindelijk heel ver komen daarmee, maar het blijft dan toch een nagebootste menselijke intelligentie. En het voldoet niet wanneer je dat zegt, want dan kan je natuurlijk daartegen in brengen dat dat niet waar is. Dus ik heb van het begin af aan, toen die kunstmatige intelligentie in ons gezichtsveld begon te verschijnen, die bestond natuurlijk al lang, maar in de jaren 80 van de vorige eeuw begon die kunstmatige intelligentie ook in ons gezichtsveld te komen, me afgevraagd wat is dat nou eigenlijk voor een machine die daar, blijkbaar was vooral nog het administratieve werk, zoveel beter en sneller en vollediger en foutlozer kan dan de menselijke geest en hand dat kunnen.

En ik herinner me dat ik een bezoekje mocht brengen aan de geneesmiddelen fabrikant Weleda in Den Haag dat ik daar mocht kijken naar die naar die machine die daar stond. Nou dat was een ongelofelijk groot apparaat, het nam een halve kamer in beslag, en indrukwekkend vond ik om te zien dat die moest worden opgestart en dat duurde een hele tijd voordat hij eindelijk zover was, en degene die mij daar de rondleiding gaf die legde mij uit dat dat een controle is van alle processen die in die, in het apparaat zijn ingevoerd, dat loopt hij allemaal langs en die zorgvuldigheid die voelde ik echt in de tijd waarin je daar staat de wachten tot jij zover is, nu gaat dat in een paar seconden, maar dat duurt toen echt een hele tijd, en die zorgvuldigheid vond ik wel heel indrukwekkend. En ik heb gedacht: ja als wij mensen zo zorgvuldig zouden kijken naar wat we denken en hoe we tot onze conclusie komen, de weg daarnaartoe, dan zou er wel heel veel gewonnen zijn. Dus dat was al een eerste positieve ervaring met dat apparaat.

Maar verder krijg je er natuurlijk helemaal geen idee van wat hij dan eigenlijk precies doet. En ik had in me opgenomen dat het van groot belang is wanneer zo'n nieuw iets verschijnt op aarde als dat, vooral als dat een machine betreft, dat je als mens probeert te begrijpen wat die machine nou eigenlijk doet. Dus ik ging op zoek naar literatuur daarover en vond die eigenlijk toen al niet meer. Dat wil zeggen, die ik vond die literatuur niet. Die zal misschien best wel geweest zijn, maar het lukte mij niet om een boek te vinden of een tijdschrift of wat ook waarin beschreven stond, de, het oer mechanisme van de kunstmatige intelligentie.

Ja toen sprak je daar ook nog zo niet over, je noemde het de computer. Ik kreeg uiteindelijk van een patiënt op het spreekuur een boek waar dat dan min of meer in een redelijk leesbare vorm toch stond, maar ik had ook daar niet het gevoel dat ik echt, écht erop gewezen kon worden wat doet nou precies de kunstmatige intelligentie. En dat is eigenlijk pas veranderd nadat ik het boek van Roger Penrose in handen kreeg, inmiddels ook alweer oud, “de nieuwe geest van de keizer”, wat dus echt gaat over computers, de menselijke geest en de natuurwetten. En het interessante van deze verhandeling is, hoewel die op een gegeven moment ook wat mij betreft in onbegrijpelijke regionen opstijgt, maar het begin niet, dat is heel goed te volgen, en het interessante en bijzondere hiervan vind ik, dat deze auteur werkelijk heel goed weet waar die het over heeft, en dat hij, terwijl die dat heel goed weet, toch ook voortdurend ook weet dat de menselijke intelligentie iets anders is.

Dat je dus niet kan zeggen: de kunstmatige intelligentie is beter, of gaat verder dan de menselijke intelligentie, want je kunt ze eigenlijk helemaal niet vergelijken. Daar werkt iets heel anders.

En wat de kunstmatige intelligentie doet is een heel kunstig nabootsen van bepaalde processen die de menselijke geest ook verricht, maar alleen is het bij de menselijke geest een totaal ander proces. Maar het eindresultaat is hetzelfde en daarom lijkt het dat het proces ook hetzelfde is. En daardoor word je erop gewezen hoe belangrijk het is om je af te vragen: wat is nou eigenlijk het proces wat zich afspeelt? en er staat dan een heel interessant, leuk verhaaltje in, van een proef die dan, en dat is dus oerweten van de kunstmatige intelligentie, dat komt helemaal uit het begin.

Dat is natuurlijk al lang weer achterhaald of weet ik wat allemaal, maar als je iets wil begrijpen moet je toch naar het begin gaan, als je dat dus dan leest hoe dat beschreven wordt, dan staat daar een verhaaltje over een proef die gedaan wordt met een man die naar een restaurant gaat, naar een hamburgerrestaurant, en een hamburger bestelt, en de eerste beeld is dat hij een verbrande hamburger krijgt dan boos wordt, opstaat en wegloopt, en het tweede verhaaltje is dat hij een heerlijke hamburger krijgt, die naar grote tevredenheid op eet, de dienster een fooi geeft en dan het restaurant verlaat. En de computer moet dan uit bepaalde gegevens afleiden of die restaurant bezoeker nou tevreden was of niet. Nou die kan dat, die kan dat feilloos, die weet precies dat hij in het eerste geval niet tevreden was en in het tweede geval wel. Maar de weg daarheen, om zover te komen, is een ongelofelijk lange reeks van ja nee antwoorden die daartussen ligt, tussen dat uiteindelijke ja en nee.

En ja wat doen wij als mens: wij horen dit verhaaltje en weten in een klap, meteen, ja je hoort gewoon, wat wat er gebeurt, dus je hoeft niet eindeloze procedures af af te wikkelen om erachter te komen of die man nou tevreden was of niet want je weet het meteen, want het staat, ja het staat er eigenlijk. Nou ja u begrijpt wel wat ik zeggen wil, het is eigenlijk ook niet te zeggen want het is zó vanzelfsprekend zoals de menselijke intelligentie werkt, dat je ja je hebt daar eigenlijk geen woorden voor om dat verschil aan te geven.

En zo staan er meerdere proeven in dat boek, die dan natuurlijk ook weer door andere bekritiseerd zijn, en je kunt natuurlijk altijd weer allerlei argumenten aanvoeren om die idee van het verschil tussen de kunstmatige intelligentie en de menselijke intelligentie onderuit te halen, maar het gaat toch om: wat kun je nou zelf daarin beleven, wat kun je als mens beleven in het volgen van een procedure van de kunstmatige intelligentie, en waar die dan uiteindelijk toe komt, en het volgen van een procedure van de menselijke intelligentie en wat die menselijke intelligentie vermag, ook als er helemaal geen geen uitkomst in het kennen is.

En ik heb me afgevraagd: wat zegt nou bijvoorbeeld de chatGPT wanneer je die vraagt wat een eikenboom is. Nou, dat is heel interessant, die weet heel veel te zeggen over een eikenboom en je hebt dan, je krijgt natuurlijk allemaal informatie die je al dan niet bekend is, en wanneer je wil weten hoe oud een eikenboom kan worden, en hoe hoog en wat voor soort bladeren die heeft, en wanneer die verkleuren en hoe die dan verkleuren, dat kan die allemaal zeggen. Hebben wij dat nodig? Ja je kunt je voorstellen als je nooit een boom heb gezien, dat het wel interessant is om daar iets over te horen, maar wat doe je als mens, je vraagt niet aan jezelf wat is een eikenboom, maar je gaat naar buiten en je zoekt iedereen op.

Als je weet wel een eikenboom is, als je het niet weet dan sta je op een gegeven voor die eikenboom en ook al weet je het, niet al weet je helemaal niet dat het een eik is en dat hij 1000 jaar kan worden, en dat hij zo mooi verkleurt in de herfst, dat zie je dan wel als je in de herfst daarvoor staat, laat dat eens tot je doordringen wat dat voor een verschil is: of je met je zintuigen waarneemt wat een eikenboom is en dan weet wat voor boom dat is want je ziet het. En je ziet meer dan wat die chat jou kan vertellen, want die kan wel details geven, maar kan die ook geven wat jij beleeft wanneer je bij die boom in de buurt bent? Nog los van alle spiritualiteit, gewoon zo zoals een waarnemende mens door de natuur gaat en dan plotseling en eikenboom ziet. En dan met aandacht natuurlijk wel naar die eikenboom kijkt. Leg dat eens naast zo’n verhaaltje wat je krijgt wanneer je op Google of aan een ChatGPT vraagt wat een eikenboom is, of je zoekt het op in een encyclopedie, dat hadden we natuurlijk ook al vroeger, dan zou je toch het verschil moeten kunnen gewaarworden.

En nu heeft de kunstmatige intelligentie, dus de voorstanders van de idee dat die intelligentie gelijk kan worden aan de menselijke, die hebben bedacht dat wanneer je nou maar al die gegevens hebt, hè dus het verkleuren, de vorm van het blad, de vorm van de stam en de takken, de grootte, de levensduur enzovoort, wanneer je dat nou maar allemaal hebt, dat je dan uiteindelijk ook tot die beleving komt, die je hebt wanneer je in de natuur bij die eikenboom staat. Nou ik geloof dat je dan dus op weg bent om je verstand te verliezen als je dat denkt, want dan ben je dus op weg om je menselijke intelligentie te verliezen, want hoe kun je nou ooit menen dat een stukje tekst hetzelfde kan zijn als de gewaarwording die je hebt wanneer je tegenover de levende realiteit staat. Zelfs al fotografeer je, of maak je een film, van die boom, dan weet je toch wel dat dat niet hetzelfde is als wanneer je in werkelijkheid bij die boom staat.

Nou ja ik moet natuurlijk mijn toevlucht zoeken tot voorbeelden en je bent natuurlijk aan een soort van onmacht overgeleverd omdat je weet dat de voorstander van de, van de idee dat de kunstmatige intelligentie gelijk kan worden aan de menselijke, en dan natuurlijk veel verder gaat want dat is natuurlijk wel zo, die die kan natuurlijk, die heeft geen last van een falend geheugen of zoiets dergelijks, ook geen last van de gecompliceerdheid van de opgave. Het gaat er gewoon om welk algoritme is ingebracht en dan kan die het wel. Maar je weet dat die voorstanders van dat de kunstmatige intelligentie gelijk wordt aan de menselijke dat die niet te overtuigen zijn van door wat ik nu zeg en daar zeg ik het ook niet tegen, ik zeg het tegen ons gewone mensen.

Ik heb een tijd lang voordrachten en werkgroepen gehouden voor leraren van de vrije school en daar hebben we natuurlijk dit onderwerp ook uitvoerig besproken en ik had daar een heel groot verlangen om een lesprogramma te maken waarin de leerlingen bijvoorbeeld gesprekken met elkaar kunnen voeren, een soort rollenspel, waarbij de een de menselijke intelligentie is en de andere de kunstmatige intelligentie, zodat op dat hopelijk, de leerlingen zelf zouden gewaarworden wat het verschil is. We hadden vroeger zo'n spelletje geen ja geen nee dan stelde je elkaar vragen maar je mag geen ja of nee zeggen. Nou dit is omgekeerd, ja voor de menselijke intelligentie zou je kunnen zeggen geen ja en geen nee, maar voor de kunstmatige intelligentie is het juist natuurlijk alleen maar ja en nee en om dat te beleven dat zou natuurlijk echt heel erg bijzonder goed zijn voor opgroeiende jongeren.

Het is er natuurlijk nooit van gekomen want het is, dat vraagt een voorbereiding die zo ongelofelijk omvangrijk is dat dat, daar zou je dan je ideaal van moeten maken en je daar helemaal voor geven.

Er is nog een ander voorbeeld, daar zal ik een volgende keer op ingaan, en dat is het verschil tussen een formule en een procedure. We hebben op school heel veel wiskundige formules scheikundige formules en natuurkundige formules geleerd, zonder daar echt grondig in ingevoerd te worden wat dat in de werkelijkheid eigenlijk voor proces is. Het wordt wel in het voorbijgaan even aangeduid maar je bent natuurlijk blij als je de formules kent en die pas je dan eigenlijk min of meer zonder oordeel verder, zonder begrip, pas je die toe. Daar zou ik nog graag een keer op ingaan om ons te verdiepen in ja wat is nou eigenlijk een formule? Een formule is een geldige opvatting van een proces. En als je dat proces niet meer kent, dan ben je dus overgeleverd aan geloof eigenlijk. Dan moet je dus geloven dat die formule dat hij klopt en dat het inderdaad een samenvatting van een proces is. Dat heeft mij nooit bevredigd, ik heb altijd de behoefte gehad om dan ook dat proces te doordenken en daar zou ik graag dan nog een keer een voorbeeld over willen geven.

Ik heb gevoeld hoe die opkomst van de kunstmatige intelligentie als het ware een ongelofelijke versnelling doormaakt en hoe die op de spits gedreven wordt ook, hoe die, hoe wij min of meer gedwongen worden om dat allemaal te geloven en zo is er het bijvoorbeeld het boek van Klaus Schwab “de industriële revolutie 4.0”. Er is ook een mensbeeld 4.0 en ik denk dat het toch van groot belang is dat we daarvan afzien van dat 4.0 en dat we op een heel andere manier kijken naar de toekomst van de mens en naar de toekomst van de kunstmatige intelligentie met de mens die dan vooral moet worden de mens met de kunstmatige intelligentie. Dat wil zeggen: vrije mens, die de beschikking heeft over kunstmatige intelligentie waar dat nuttig is. En niet: de intelligentie die de vrijheid van de mens afneemt.

Toen dat echt voor mij gevoel zo op de spits gedreven werd dat het gevaarlijk begint te worden heb ik een roman daaraan gewijd. Het is alweer een aantal jaren geleden, dat was in 2019 is die roman verschenen en ik heb daarin een jonge man geschreven die een hoogbegaafde intellectualiteit tijd heeft en die als groot ideaal heeft om zo'n soort Elon Musk te worden die dat niet wordt, want dat kan niet iedereen worden, ook al ben je nog zo hoogbegaafd, en die uiteindelijk door bepaalde ontmoetingen ertoe komt om in het verloop van een aantal schokken in te zien dat het hele kunstmatige intelligentie probleem toch nog wel iets anders ligt dan hij dacht. Ik neem natuurlijk, ik maak van de gelegenheid gebruik om op dat boek te wijzen, ik denk dat het het begrip voor de menselijke intelligentie en het kunstmatige intellect al in zich draagt maar ik wil dan met volgende video's nog proberen daar wat verder op in te gaan.