Leer Denken! en hoe daarmee te beginnen

We denken dat we denken omdat we gedachten hebben en omdat we kunnen leren. Je kunt heel veel in je opnemen en dat kun je in je geheugen stoppen en dat kun je misschien ook nog wel reproduceren, dus je denkt: Ja, ik kan heus wel denken! En je hebt je ook in de loop van je leven meningen en oordelen gevormd en daarvan meen je ook dat je die zelf hebt gevormd, dus je hebt een gevoel dat je toch in een rijke hoeveelheid gedachten leeft die echt wel van jou zijn. Wij mensen, en daar reken ik mezelf ook toe, bouwen door milieu, door opvoeding, door aanleg, door alles wat je in je leven meemaakt, inderdaad een heel stelsel van gedachten, van meningen en oordelen op, maar dat die nou echt van jezelf zijn, dat kun je toch eigenlijk echt niet zeggen. Als je begint met een weg naar zelfkennis op dat gebied moet je onderzoeken: hoe zit dat nou eigenlijk met de meningen en de oordelen die ik heb? Bekijk video op YouTube

Het is absoluut niet mijn bedoeling geweest om zo’n lange tijd niets meer op te nemen. Het zijn persoonlijke omstandigheden geweest die mij ertoe gedwongen hebben, om er verder het zwijgen toe te doen, een lange tijd en inmiddels gaat het allemaal weer beter en is er tijd en ook gelegenheid om opnieuw een video te maken.

Er is in die maanden, ik denk dat de laatste keer in april geweest is, ook in het uiterlijke leven heel veel gebeurd en ik was in het voorjaar eigenlijk al in een soort vermoeidheid terecht gekomen met betrekking tot het iedere keer opnieuw erop wijzen hoe ongerijmd de uitspraken zijn die met deze Coronacrisis samenhangen, daar word je op een gegeven moment, word je het moe en je moet natuurlijk ook op een gegeven moment denken ja de mensen zullen het langzamerhand zelf toch ook wel gaan zien, hoe weinig klopt van hetgeen dat je vandaag, morgen en overmorgen in de media geserveerd krijgt. In de tijd dat ik niet in staat was om video’s op te nemen kreeg ik de vraag: Kun je niet opschrijven wat je het belangrijkste vindt in deze crisis? Wat komt er eigenlijk in deze crisis het meest naar voren en hoe zou je zien dat je een dergelijke, een dergelijk misverstand dat er de hele tijd is zou kunnen voorkomen. Dat heb ik dan vervolgens gedaan. Of geprobeerd in ieder geval, om dat te doen. En dat heeft te maken met mijn innerlijke sterke overtuiging dat het weinig zin heeft dat er influencers bestaan, dat het weinig zin heeft dat er mensen zijn die je vertellen hoe je zou moeten denken, wat je zou moeten voelen en hoe je zou moeten handelen, dat heeft weinig zin omdat de mens ertoe aangelegd is om dat in vrijheid te willen doen en dat ook te kunnen. En dat is voor mij uiteindelijk de drijfveer geweest om een boekje te schrijven dat de titel gekregen heeft Leer Denken! met een uitroepteken er achter. Alsof ik zeggen wil: Komt er nog wat van? Deze crisis is natuurlijk zo, dat er eigenlijk van uit gegaan wordt dat mensen niet denken. En dat doen ze ook niet. Je denkt wel dat je denkt, en je hebt ook wel heel veel gedachten, maar dat is iets anders dan dat je ook werkelijk denken als innerlijke activiteit uitvoert. We denken dat we denken omdat we gedachten hebben en omdat we kunnen leren. Tenminste, soms vraag je je dat ook nog weleens af. Maar je kunt in ieder geval naar school gaan, je kunt naar de middelbare school gaan, je kunt naar de hogere school gaan, naar de universiteit gaan, je kunt nog allerlei nascholingen doen, je kunt dus leren. Je kunt heel veel in je opnemen en dat kun je in je geheugen stoppen en dat kun je misschien ook nog wel reproduceren, dus je denkt: Ja ik kan heus wel denken! En je hebt je ook in de loop van je leven meningen en oordelen gevormd en daarvan meen je ook dat je die zelf hebt gevormd, dus je hebt een gevoel dat je toch in een rijke hoeveelheid gedachten leeft die echt wel van jou zijn. Dat wil ik met alle kracht bestrijden. Ik geloof daar niet in. Ik denk dat wij mensen, en daar reken ik mezelf ook toe, door milieu, door opvoeding, door aanleg, door alles wat je in je leven meemaakt, inderdaad een heel stelsel van gedachten, van meningen en oordelen opbouwen maar dat die nou echt van jezelf zijn, dat kun je toch eigenlijk echt niet zeggen. Als je begint met een weg naar zelfkennis op dat gebied en je gaat kijken naar: hoe zit dat nou eigenlijk met de meningen en de oordelen die ik heb? dan kom je er al snel achter dat die veel meer in jou gevormd zijn, gevormd worden, dat is passiviteit en dat is ook onvrijheid, dat gaat min of meer vanzelf, je hebt ze op een gegeven moment, die gedachten, die heb je, maar je hebt ze heus niet allemaal met je volle vrije wil gevormd en omarmd. Zo gaat het echt niet. En zo is het dus op een gegeven moment als je volwassen bent dat je meer of minder trots op je gedachten rondgaat en daar ook misschien, dat hangt van je temperament af en van je aard, daar misschien wel graag uiting aan geeft, maar ik wil dus de nadruk erop leggen dat wij mensen nog lang niet ertoe gekomen zijn om vrij, vanuit de vrije wil, zelf je gedachten te vormen. Je krijgt ze geserveerd en je neemt ze aan of je neemt ze niet aan en je zou je moeten afvragen: Waarom neem ik zulke gedachten aan en neemt een ander heel andere gedachten aan? Waar komt dat vandaan? En is dat nou echt weloverwogen gekozen? Nee, dat is het niet. Dat zeg ik. En ik wil eigenlijk beweren dat, hoewel wij allemaal in zeker opzicht weldenkende mensen zijn, dat we eigenlijk nog met denken moeten beginnen. Dat moet je leren. Dat is iets anders dan dat je een gedachteleven hebt. En dat is in deze crisistijd, die inmiddels naar een tweede verjaardag gaat, wel heel erg duidelijk geworden, dat mensen gedachten aannemen, opnemen, maar dat ze niet met hun eigen vrije denkmogelijkheid dat nadenken. Ik heb in een blogtekst een keer een citaat gepubliceerd uit het werk van Rudolf Steiner, dat is begin 20^e eeuw, en dat is natuurlijk een totaal andere tijd dan de onze, maar in dat citaat staat al dat de krantenlezer helemaal niet bewust is van wat hij leest maar het wel opneemt. Neemt het wel op, reproduceert het ook, maar is het ergens toch ook weer vergeten want als morgen iets heel anders in de krant staat, dan wordt het niet verbonden met wat er gister stond en dan neem je dat ook weer op en ga je daar ook weer mee aan de slag. Dus dat is een bezigheid die min of meer vanzelf gaat en waar je als mens helemaal de regie nog niet in hebt genomen. Ik zeg niet, dat het bij iedereen zo is, er zijn misschien wel mensen die van nature de aanleg hebben om daar sterk in te staan, maar ik bedoel ook niet de mensen die met een hele sterke meningsvorming in de wereld staan. Ik wil beweren dat ook die mensen in feite als slaven achter de feiten aanlopen en dat ze vanuit bepaalde voorkeuren die ze hebben het een of het ander aannemen of afwijzen maar dat het helemaal niet gaat over eigen denken. Dat heb ik geprobeerd in dit nieuwe boekje in de vorm van oefeningen, laat ik zeggen, te presenteren aan de lezer in een bepaalde opbouw ook. En het is dan, wanneer je daarover begint te schrijven - en ik doe dat natuurlijk uit ervaring, want ik heb dat ‘leren denken’ uiteraard zelf eerst gedurende tientallen jaren gedaan - en als je dat dan gaat opschrijven dan is het duidelijk dat je het allereerst moet beseffen dat je de opmerkzaamheid moet scholen. Daar begint al de passiviteit. Dat mensen in het leven staan en helemaal niet actief zijn in het opnemen van de zintuigindrukken. Het doet zich aan je voor, wat zich voordoet doet zich voor, de helft zie je, de andere helft zie je niet, wanneer je gaat lezen dan is het zo, dat je bepaalde stukken leest, wat je aanspreekt dat neem je op en wat je niet aanspreekt dat laat je liggen en vergeet je misschien ook weer. Dat is eigenlijk het eerste wat je zou moeten omvormen, dat je de waarneming, dat is dus de omvattende waarneming, dat is niet alleen het kijken, ook niet het luisteren alleen, dat is het totaal van opnemen van indrukken die je via de zintuigen opneemt, dat je daar een opmerkzaamheid in ontwikkelt. Wanneer je dat niet hebt, dan kun je niet verwachten dat je op een redelijke manier je standpunt vindt in de actualiteit. Want dan heb je hier een beetje gehoord, daar een beetje gekeken, je vond dit wel interessant, je vond dat minder interessant, dit trekt je enorm aan, dat stuit je tegen de borst, en zo vormt zich in jou je standpunt. En zo zou dat echt niet moeten zijn, wanneer we naar een, laat ik maar zeggen betere wereld willen gaan. Een wereld waarin het niet mogelijk is dat datgene wat er nu gebeurt nog eens gebeurt. Namelijk dat onze grootse menselijke mogelijkheden van waarnemen, denken, voelen en doen, die mogelijkheden die leiden tot grote wetenschappelijke prestaties, tot diepe kunstzinnige uitingen en belevingen en tot liefdevolle morele handelingen, dat is toch de mens - wanneer je dat beseft en je ziet hoe dat onderdrukt wordt door het feit dat je voortdurend wordt beziggehouden met het je bezinnen op of je nou wel of niet een vaccinatie wil, of je een booster zult nemen, of die ander dat misschien gedaan heeft, of die coronapas, of je die moet hebben, of je nog wel uit kunt gaan enzovoort, enzovoort. Er is een denk- en gevoelswereld en ook een handelingswereld in ons binnengeslopen die zodanig niet rekening houdt met de hoge menselijke mogelijkheden, dat je toch werkelijk wenst dat wij ons als mensen nu, vandaag, beginnen zo te ontwikkelen, dat dat niet meer kan. Dat je als mensenwereld, als vereniging van mensen, dat je je kwaliteiten tot in het uiterste leert benutten. En dat begint met de opmerkzaamheid. Het boekje dat ik geschreven heb bevat geloof ik twaalf oefeningen en ik heb geprobeerd om niet te vervallen in uiteenzettingen over hoe het is, maar het zo te doen dat degene die de oefeningen doet, zelf erachter komt hoe het is. Want dat is tenslotte wat ik zo graag zou zien, dat er mensen ontwaken die helemaal zelfstandig weten hoe het zit. Dan hoeven er geen influencers meer tot ons te spreken om ons te vertellen hoe het zit, en we hebben ook de overheden daarvoor dan niet nodig, het wordt dan weer zo, zoals het oorspronkelijk bedoeld was, dat de overheid de uiterste best doet om een leefwereld te creëren en te handhaven waarin de mens het meest in staat is om die hoge kwaliteiten van wetenschap, kunst en moraliteit tot uiting te brengen, in plaats van die te onderdrukken. Dat aan de ene kant, de overheid zorgt ervoor dat de wereld zo is dat dit tot ontwikkeling kan komen en aan de andere kant zijn er de burgers die hun best doen om in alle redelijkheid en innerlijke activiteit mee te beleven of datgene wat de overheden doen ook werkelijk goed is. Dat was toch de democratie, dat de mensen, de burgers, de mogelijkheid hebben om met hun meebeleven vast te stellen of ze het zo willen, zoals het gaat. Nu hebben we nog maar één thema eigenlijk, en je vraagt je weleens af, waarom is dat thema zo groot en op de voorgrond? Wat is er verder in de wereld nog aan de hand, zullen we niet ook nog eens over andere dingen nadenken en spreken? Dan kun je zeggen: Ja, het klimaat, daar zijn we toch ook mee bezig? Maar dat bedoel ik natuurlijk niet, ik bedoel niet de agenda van de grote overheden, ik bedoel het kleine, hoogstaande, menselijke, waar we toch voor geboren zijn. We zijn toch op aarde, niet om ons in onze lichamelijke integriteit te laten aantasten, maar we zijn er om met die lichamelijke integriteit de liefde te ontwikkelen. En de liefde begint bij de opmerkzaamheid. Dat wilde ik als eerste naar voren brengen en ik heb nog veel meer daarover te zeggen. Maar voor vandaag laat ik het hierbij.