Toekomstvoorspellingen zijn er volop, maar het verleden lijkt te moeten worden uitgeveegd

Door alles wat in het afgelopen jaar plaats heeft gevonden, lijken we onze aandacht dagelijks te verliezen aan de cijfers en aan de maatregelen die de staat ons oplegt. Naast de veelheid van toekomstvoorspellingen is het alsof onze tradities uit het verleden moeten worden vergeten, uitgeveegd, alsof ze er nooit waren. Niet alleen door de maatregelen zelf, maar ook door de aandacht die we alleen voor de coronacrisis hebben, laten we dit gebeuren. Laten we proberen onze aandacht juist te vestigen op dat wat ons vanuit het verleden heeft gevormd. Te beginnen met Goede Vrijdag en Pasen, het feest dat staat voor de wederopstanding! Bekijk video op YouTube

Vorige week waren de Nederlandse verkiezingen nog in het vooruitzicht, nu zijn ze achter de rug. Ik had vorige week de titel ‘erop of eronder’, en de verkiezingsuitslagen zijn zo uitgevallen dat vanuit mijn beleving je zou kunnen zeggen: eronder. Maar dan, wanneer dat oordeel zal ik maar zeggen geveld is dan voel je hoe veerkrachtig je als mens toch eigenlijk bent. Je merkt nauwelijks een teleurstelling, ik neem aan dat de betreffende politici dat wel hebben, maar als burger zal ik maar zeggen heb ik nauwelijks een teleurstelling beleefd, omdat het natuurlijk toch politiek is en wat mij betreft is de staat maar van betrekkelijk belang. Er is natuurlijk een tendens om daar grondig verandering in te brengen en ik heb de indruk dat we in een proces zitten waarin de verandering van de burger, de verandering van de verhouding van de burger tot de staat een andere zou moeten worden, vindt men, en dat kun je ook merken, dat het zo is, want door deze gezondheidscrisis, zoals die wel genoemd wordt, die inmiddels al ruim een jaar aan de gang is, voel je de neiging om toch elke dag de berichten te volgen. En niet alleen de getallen te volgen, maar ook wat daarover gezegd wordt en wanneer je enige twijfel daarover hebt, over het hele gebeuren, dan voel je natuurlijk ook een neiging om mensen op te zoeken die dat ook hebben en dan ga je daar ook je aandacht aan besteden. En voor je het weet bestaat werkelijk het hele leven uit corona en nog eens corona, uit gevaren, uit angsten, uit kritiek, uit weerstand, uit demonstraties, uit vaccinaties, uit gevolgen van vaccinaties en ga zo maar door. Je merkt dat je daar nauwelijks aan kunt ontkomen en we hebben een natuurlijk gevoel dat de staat daarbij een grote rol speelt. Nou dat is ook wel gebleken, het afgelopen jaar, dat de staat een zekere macht heeft, om zo’n epidemie of wat mij betreft dan ook pandemie, in handen te nemen en ook er maatregelen aan te koppelen. De moeilijkheid daarbij is dat je je af kunt vragen: wat heeft de staat daar eigenlijk mee te doen? Je zou zeggen, het zijn de gezondheidsinstellingen die daar vooral mee te doen hebben, maar we zitten natuurlijk in de moderne tijd met de mogelijkheden om alles door te rekenen en zo rekent de mens zich suf, wel aan de hand van een apparaat, want zelf kan hij dat niet, maar je rekent je suf en iedere dag krijg je de getallen en de prognoses en de voorspellingen en de terugblikken enzovoort.

En nu, wanneer ik dan nu die veerkracht in mezelf gewaar wordt die dan optreedt na iets wat je een teleurstelling zou kunnen noemen, dan is het juist die veerkracht die erop wijst dat er nog meer is in het leven dan staat en gezondheid. En wanneer je dan terugkijkt naar het afgelopen jaar, dan zie je eigenlijk dat we heel veel verliezen van datgene wat we in het verleden aan feestelijke en ook plechtige momenten in het mensenleven hebben gekend. De jaarfeesten bijvoorbeeld. Ik las in de krant nu, want ik kijk natuurlijk toch nog in de krant, dat in Spanje er maatregelen zijn afgekondigd met name voor vandaag, 19 maart, het feest van de heilige jozef, waar de mensen in katholieke landen feest vieren, de winkels zijn gesloten, het is een feestdag - en nu valt die feestdag op vrijdag en wat vreest men? Dat heel Madrid naar de kust trekt en dat moet voorkomen worden, dus gaan alle regio’s op slot. Hetzelfde gebeurt ook, is al afgekondigd, met de paasdagen. Het is niet de bedoeling dat de mensen Pasen zo vieren zoals ze dat altijd hebben gedaan, bijvoorbeeld bij hun wat verder weg liggende familie, nee, ze moeten thuis blijven en liefst ook heel grondig vergeten dat het Pasen is. Dat werd ik me in mijn veerkracht heel intens bewust. Dat, en dat heeft niet alleen te maken met het feit dat we dan niet met hele families mogen samenkomen, maar dat heeft te maken met dat onze aandacht totaal wordt afgeleid van datgene wat vanuit het verleden tot ons komt en waar we onze samenhang met de vroegere tijd beleven. Toekomstvoorspellingen zijn er volop maar het verleden lijkt te moeten worden uitgeveegd.

Nu, ik kwam tot mijn verbazing erachter dat het over twee weken goede vrijdag zal zijn. In het verleden werd die tijd die we nu in gaan heel sterk gekleurd - maar dan op een positieve manier - door alle concerten met passiemuziek van Johann Sebastian Bach. Dat was, dat is, in Nederland een heel rijke traditie die niet alleen bestemd is voor gelovige Christenen, maar waar ook muziekliefhebbers heel graag naar toe gaan. Dat zal niet gaan, dit jaar, en dat ging misschien, dat weet ik niet meer precies, vorig jaar ook al niet. Dat betekent dat datgene wat voor veel mensen wijst naar de lijdenstijd en het paasfeest niet op die manier kan worden beleefd, die daar eigenlijk vanuit het rijke verleden daarbij hoort. Ik kwam vroeger als kind in het familiehuis van mijn vader, dat waren streng gereformeerde mensen en die mochten op zondag niets doen en die mochten eigenlijk ook niet naar de radio luisteren en televisie kijken, ook niet op andere dagen, maar er was een dag per jaar dat ze dat wel deden. En dan zetten ze de radio aan en dan klonk daar vanuit het concertgebouw, op palmzondag, de Matthäus Passion. En daar luisterden ze dan de hele middag naar.

Dat heb ik als kind beleefd als een buitengewoon feestelijk en plechtig gebeuren waarbij eigenlijk ook de meer dogmatische regels terzijde werden geschoven, dat vond ik dan leuk als kind, want als ik het me goed herinner was het altijd de AVRO die dat uitzond en eigenlijk was het zo, dat deze mensen, als ze dan al naar de radio luisterden, eigenlijk alleen naar de NCRV mochten luisteren. Dus dat zijn herinneringen die je hebt, waaruit aan de ene kant blijkt hoe vast mensen in hun religieuze kerkelijke systemen hebben gezeten, maar aan de andere kant was er ook daardoorheen een oprechte godsdienstige of christelijke beleving die met het paasfeest in samenhang was. En ik zou jullie, mensen die hiernaar kijken, willen oproepen: kunnen we niet op palmzondag de radio aanzetten?! Dat zal niet een rechtstreekse uitzending vanuit het concertgebouw zijn, of wel, dat moeten we nakijken, maar er zal ongetwijfeld om 12 uur zoals ieder jaar een uitzending zijn. Misschien niet van de Matthäus Passion maar dan van de Johannes Passion - zodat we tenminste met elkaar die werking uit het verleden in stand houden. Dat niet alles van ons afvalt. En wanneer u dat niet ziet zitten, wanneer u denkt: ik heb helemaal geen zin in Bach en ik heb ook geen zin in religie, kunnen we dan niet afspreken dat we eieren inkopen en dat we met alle mogelijke mooie verf voor de Pasen onze eieren op een kunstzinnige manier gaan beschilderen. Dat is ook een traditie, iets wat uit het verleden komt, wat ook heus een diepere betekenis heeft, waarbij je in elk geval zeker stelt dat je niet vergeet dat we bezig zijn toe te leven naar een feest, dat niet alleen voor de religieuze bevolking een betekenis heeft, maar dat voor de hele cultuur steeds een betekenis gehad heeft, zo zelfs dat we daarvoor een dag extra vrij van ons werk krijgen. Het moet toch mogelijk zijn om een tegenwicht te bieden tegen datgene wat vanuit de overheid, de staat op ons afgestuurd wordt, namelijk een je geheel en al afsluiten van de uiterlijke wereld en een vergeten van datgene wat het jaarverloop eigenlijk is. Wanneer we ons proberen daar weer op terug te plaatsen, op die gang die door het jaar heen gaat, waar hoogtepunten zijn, waar we vanuit het verleden weten dat we daar iets te vieren hebben, ook al kunnen we het dan niet met de hele familie, maar moeten we het op een andere manier doen, laten we het toch doen. Laten we ons niet ertoe brengen om alles wat waarde heeft in ons leven en wat uit het verleden komt, af te snijden, af te hakken alsof je het nooit hebt gehad. Dat is wat mijn veerkracht mij vertelde, en uiteindelijk is het zo: wanneer je het vanuit een christelijk oogpunt bekijkt - en ik bedoel dan met christelijk niet kerkelijk christelijk, maar wezenlijk christelijk - wanneer je het vanuit dat oogpunt bekijkt dan kun je zeggen dat wij onze veerkracht als mens juist aan dat paasfeest te danken hebben, dat we het daar vieren. Dat als iets tegenzit, dat we niet in een depressie raken en bij de pakken neer gaan zitten maar dat je voelt in jezelf: ik ben als mens meer dan de omstandigheden. En vanuit dat meer dan de omstandigheden sta ik op!