Vrij worden...

De mensen hebben zich het denken langzaamaan helemaal afgewend en denken alleen nog met de gedachten van diegenen die ze als autoriteiten hebben. De mensen moeten weer zelf denken, moeten weer beginnen, ieder afzonderlijk, zelf te denken, anders worden ze, juist wanneer ze niets van de geestelijke wereld af weten, voortdurend daardoor beïnvloed, maar in slechte zin.

Deze woorden van Steiner zouden in onze tijd eigenlijk eens gehoord en begrepen moeten worden. Het probleem met anthroposofie is dat deze een intellectuele wijze van denken lijkt te vereisen om dan vervolgens te worden ontwikkeld tot een spiritueel denken. Maar dat is niet wat Steiner in de eerste plaats vroeg. Het gevraagde is in feite heel elementair en ongecompliceerd. Het gecompliceerde volgt dan later. Rudolf Steiner sprak op zo'n elementaire wijze voor de arbeiders die het Goetheanum bouwden. In feite kunnen we een gespiritualiseerd denken ontwikkelen zonder nog over de geestelijke wereld te moeten spreken. Een belangrijk fundament voor zo'n activiteit moet dan zijn dat je kunt zwijgen, zowel met de stem, als ook met de gedachten die nu eenmaal altijd maar komen en gaan. In het begin hebben we dan dus helemaal geen problemen met onze vrienden die onze spirituele verlangens niet begrijpen - want we zwijgen over alles. We moeten natuurlijk wel denken om het denken te kunnen ontwikkelen, maar toch kunnen we het anderzijds niet tot ontwikkeling brengen als we in het denken niet stil kunnen zijn. Deze stilte betekent dan dat we eindelijk zelf gaan denken.

Hoe is het in het leven van alledag? Het denken gaat maar door, over futiliteiten en in belangrijke gedachten, in schone en lelijke gedachten, in waarheid en in fantasie. Als we onszelf de vraag stellen of onze gedachten ook altijd waar zijn, dan is er helemaal geen antwoord mogelijk, want we dromen onze gedachten en dat betekent dat er geen direct weten bestaat over de inhoud. Natuurlijk weten we wel wat we denken, tot op zekere hoogte, maar niet exact en gewetensvol. Daarom is het bijna onmogelijk om precies te weten waar de gedachten vandaan komen, waarom we ze hebben, wat de betekenis daarvan is. We hebben onze meningen en we kunnen er zeker van zijn dat deze hun oorsprong vinden in de opvoeding, de familie, het volk - en in de gedachten die tot ons komen van uit de media. Er is geen vrij en zelfstandig denken in onze gedachten van alledag. Natuurlijk zijn er verschillen die door onze persoonlijke voor- en afkeren worden bepaald. Maar deze sym- en antipathieën worden aangetrokken door de algemene gedachtenvormen die al bestaan. Er is een reusachtig wereldwijd web - hier bedoel ik niet alleen het www, maar zie dit als een verwerkelijking van een groot gedachtenweb dat wereldwijd is - met kleverige dunne draadjes die we met ons denken moeten volgen. Zelf zien we niet dat we worden aangetrokken door dit web en dat het ons volkomen onvrij maakt. We zijn werkelijk gevangen in dit web. En zo gebeurt dat, wat Steiner zo'n honderd jaar geleden uitsprak:
'De mensen hebben zich het denken langzaamaan helemaal afgewend en denken alleen nog met de gedachten van diegenen die ze als autoriteiten hebben. De mensen moeten weer zelf denken, moeten weer beginnen, ieder afzonderlijk, zelf te denken, anders worden ze, juist wanneer ze niets van de geestelijke wereld af weten, voortdurend daardoor beïnvloed, maar in slechte zin.'

Maar de mensen hebben niet in de gaten dat hun denken in dit web vastzit en voorgesponnen patronen volgt. Wanneer je luistert naar discussies over allerlei thema's dan wordt het duidelijk dat de draden weliswaar verschillend zijn, maar dat het wezen dat daar gevangen zit hetzelfde is bij alle deelnemers aan de discussie.

We zouden dus moeten leren om zelfstandig te denken. Om dit te kunnen aanleren moeten we een andere gewoonte afleren - en dat is het denken aan de hand van de draden van het web - en deze vervangen door de nieuwe. Dit zou dan een soort 'programma' zijn waardoor we ons denkleven kunnen veranderen in een totaal nieuw leven.

Alle begin is moeilijk, maar wanneer we eenmaal het begin hebben gevonden dan vinden we iets dat met deze nieuwe gewoonte meekomt: Vrijheid in het denken.

Hier is een eerste - niet makkelijke - oefening om vrij te worden uit het web:

Altijd is Kortjakje ziek. Wie kent dit liedje niet? Je hebt er de noten niet bij nodig. We kunnen het zingen, weer en weer, en steeds beter opletten hoe de klanken zich opvolgen. Dit gaat samen met de gewone stroom van het denken. Nu keren we de stroom om in de tegengestelde beweging, we zingen van het eind naar het begin - zonder de noten erbij. Natuurlijk moeten we met kleine stukjes beginnen, bijvoorbeeld vier maten.

De meesten zullen er niet direct in slagen. En je hebt wel wat muzikaal gevoel ervoor nodig. Maar als dat er is, dan kun je doorzetten en zul je tenslotte voelen wat een bevrijding het is!

Heb je dat muzikale gevoel niet, dan kun je het ook proberen met een lange zin, met tekst dus. Je spreekt die uit en spreekt hem dan omgekeerd. Eerst de woorden, misschien tenslotte zelfs de lettergrepen. Echte vrijheid ontstaat wanneer je dit denkend kunt doen - dus niet hardop zingen of spreken.

De volgende week zullen we dit pad vervolgen.


Het teken van verandering.Vrij worden... door Mieke Mosmuller